Szeroki Zakres Zastosowania Nowej Regulacji
Rozporządzenie 2023/1542 w sprawie baterii i zużytych baterii, przyjęte przez Parlament Europejski i Radę 12 lipca 2023 r., wprowadza kompleksowe zasady regulujące cały cykl życia baterii – od projektu i produkcji, poprzez użytkowanie, aż po wycofanie z eksploatacji i recykling. Ta nowa regulacja zastępuje dotychczasową Dyrektywę 2006/66/WE, która koncentrowała się głównie na etapie wycofywania baterii z użytku.
Zakres zastosowania rozporządzenia jest niezwykle szeroki, obejmując wszystkie rodzaje baterii wprowadzanych do obrotu lub oddawanych do użytku na terenie Unii Europejskiej. Dotyczy to baterii przenośnych, przemysłowych, stosowanych w lekkich środkach transportu (np. rowerach elektrycznych, hulajnogach), baterii rozruchowych, oświetleniowych i zapłonowych (SLI), a także akumulatorów wykorzystywanych w pojazdach elektrycznych.
Nowe przepisy mają zastosowanie bez względu na to, czy baterie zostały wyprodukowane w UE, czy zostały przywiezione z państw trzecich. Obowiązują one zarówno w przypadku baterii dostarczanych oddzielnie, jak i wmontowanych lub dołączonych do różnego rodzaju urządzeń elektrycznych, elektronicznych, pojazdów czy środków transportu.
Kluczowe Definicje
Rozporządzenie precyzyjnie definiuje różne kategorie baterii, co ułatwia zrozumienie zakresu regulacji. Oto niektóre kluczowe definicje:
- Bateria przenośna: bateria szczelnie zamknięta, ważąca 5 kg lub mniej, nieprzeznaczona do użytku przemysłowego, niebędąca baterią do pojazdów elektrycznych, LMT ani SLI.
- Bateria do lekkich środków transportu (LMT): bateria szczelnie zamknięta, ważąca 25 kg lub mniej, zaprojektowana do zasilania pojazdów kołowych z napędem elektrycznym lub hybrydowym, takich jak rowery elektryczne, motorowery czy hulajnogi oraz w pojazdach mających homologację typu w kategorii L.
- Bateria rozruchowa, oświetleniowa i zapłonowa (SLI): bateria przeznaczona do rozruchu, oświetlenia lub zapłonu, stosowana również jako zasilanie pomocnicze lub rezerwowe w pojazdach, innych środkach transportu lub maszynach.
- Bateria przemysłowa: każda bateria zaprojektowana do celów przemysłowych lub ważąca ponad 5 kg, niebędąca baterią do pojazdów elektrycznych, LMT ani SLI.
- Bateria do pojazdów elektrycznych: bateria specjalnie zaprojektowana do zasilania trakcji w pojazdach hybrydowych lub elektrycznych kategorii L (np. motocykle), M, N lub O (samochody osobowe i dostawcze), ważąca powyżej 25 kg.
Cele Rozporządzenia: Zrównoważony Rozwój i Bezpieczeństwo
Głównym celem nowego rozporządzenia jest ustanowienie jednolitych zasad na rynku wewnętrznym UE, zmniejszających negatywny wpływ baterii na środowisko naturalne i społeczeństwo na każdym etapie ich cyklu życia. Kluczowe aspekty, na które kładzie się nacisk, to zrównoważony rozwój i bezpieczeństwo.
Baterie odgrywają kluczową rolę w procesie dekarbonizacji i przechodzeniu Unii Europejskiej na bezemisyjne środki transportu. Jednak ich produkcja i użytkowanie wiążą się z wieloma wyzwaniami środowiskowymi i społecznymi, takimi jak zużycie surowców, emisje gazów cieplarnianych oraz wytwarzanie odpadów nieubezpieczanych.
Nowe przepisy mają na celu zapewnienie, że baterie wprowadzane na rynek UE będą bardziej bezpieczne, przyjazne dla środowiska i konkurencyjne. Ponadto, celem jest maksymalne wykorzystanie cennych zasobów zawartych w zużytych bateriach, co ma umożliwić uniezależnienie się Unii od dostaw surowców krytycznych z państw trzecich.
Nowe Wymogi w Zakresie Zrównoważonego Rozwoju i Bezpieczeństwa
Rozporządzenie 2023/1542 wprowadza szereg nowych wymogów, które muszą spełniać baterie wprowadzane do obrotu lub oddawane do użytku na terenie UE. Obejmują one aspekty związane ze zrównoważonym rozwojem i bezpieczeństwem, a także etykietowaniem i wymogami informacyjnymi.
Ograniczenia Dotyczące Substancji
Jednym z kluczowych wymogów jest ograniczenie zawartości określonych substancji niebezpiecznych w bateriach, takich jak rtęć, kadm i ołów. Przepisy te mają na celu zmniejszenie negatywnego wpływu tych substancji na środowisko i zdrowie ludzi.
Ślad Węglowy
Rozporządzenie wprowadza obowiązek obliczania i deklarowania śladu węglowego dla baterii przemysłowych nadających się do powtórnego naładowania o pojemności powyżej 2 kWh, baterii LMT oraz baterii do pojazdów elektrycznych. Deklaracja ta musi zawierać informacje o emisjach gazów cieplarnianych wytwarzanych w całym cyklu życia baterii, od produkcji po recykling.
Ponadto, od określonych dat, wartość deklarowanego śladu węglowego musi być niższa od ustanowionych maksymalnych progów. Progi te zostaną określone na podstawie zebranych informacji oraz postępu naukowo-technicznego w tej dziedzinie.
Zawartość Materiałów z Recyklingu
W celu promowania gospodarki o obiegu zamkniętym i zmniejszenia zależności od importu surowców krytycznych, rozporządzenie wprowadza obowiązkową minimalną zawartość materiałów z recyklingu w bateriach przemysłowych, do pojazdów elektrycznych, LMT oraz SLI.
Od 18 sierpnia 2031 r. materiał czynny tych baterii musi zawierać co najmniej:
- 16% kobaltu
- 85% ołowiu
- 6% litu
- 6% niklu
odzyskanych z odpadów z wytwarzania baterii lub odpadów pokonsumenckich. Wymagania te zostają zaostrzone od 18 sierpnia 2036 r., wymagając wyższych poziomów zawartości materiałów z recyklingu.
Wymogi Dotyczące Wydajności i Trwałości
Rozporządzenie ustanawia również wymogi dotyczące wydajności i trwałości dla różnych kategorii baterii, takich jak baterie przenośne ogólnego stosowania, baterie przemysłowe nadające się do powtórnego naładowania, baterie LMT oraz baterie do pojazdów elektrycznych. Wymogi te mają na celu zapewnienie wysokiej jakości i niezawodności baterii wprowadzanych na rynek UE.
Bezpieczeństwo Stacjonarnych Systemów Magazynowania Energii
Nowe przepisy wprowadzają również wymogi bezpieczeństwa dla stacjonarnych systemów magazynowania energii opartych na bateriach. Mają one na celu zminimalizowanie ryzyka wystąpienia poważnych incydentów, takich jak pożary lub wybuchy, związanych z tymi systemami.
Obowiązki Podmiotów Gospodarczych w Zakresie Należytej Staranności
Rozporządzenie 2023/1542 nakłada na podmioty gospodarcze, takie jak producenci, importerzy i dystrybutorzy baterii, obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw. Obowiązki te mają na celu zapewnienie, że baterie wprowadzane na rynek UE są produkowane w sposób zrównoważony i etyczny, z poszanowaniem praw człowieka i środowiska naturalnego.
Podmioty gospodarcze będą musiały wdrożyć polityki i procedury należytej staranności, obejmujące identyfikację i ocenę ryzyka, środki zapobiegawcze i naprawcze, a także mechanizmy umożliwiające składanie skarg. Obowiązki te będą obowiązywać wszystkie podmioty gospodarcze, z wyjątkiem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
Cyfrowy Paszport Baterii
Jedną z kluczowych innowacji wprowadzonych przez rozporządzenie 2023/1542 jest cyfrowy paszport baterii. Będzie on obowiązkowy dla baterii LMT, baterii przemysłowych o pojemności powyżej 2 kWh oraz baterii do pojazdów elektrycznych.
Cyfrowy paszport baterii, dostępny za pośrednictwem kodu QR, będzie zawierać kluczowe informacje o danej baterii, takie jak:
- Dane producenta
- Specyfikacje techniczne
- Skład chemiczny
- Instrukcje użytkowania i utylizacji
- Deklaracja śladu węglowego
- Zawartość materiałów z recyklingu
Celem paszportu jest zapewnienie pełnej przejrzystości i śledzenia baterii przez cały jej cykl życia, co ułatwi właściwe gospodarowanie zużytymi bateriami i odzyskiwanie cennych surowców.
Etykietowanie i Wymogi Informacyjne
Rozporządzenie wprowadza szereg nowych wymogów dotyczących etykietowania i informacji, które muszą być udostępniane dla różnych kategorii baterii. Obejmują one:
- Ogólne informacje o baterii (np. producent, model, skład chemiczny)
- Informacje o pojemności dla baterii przenośnych nadających się do powtórnego naładowania, baterii LMT i SLI
- Informacje o minimalnym średnim okresie użytkowania dla baterii przenośnych nienadających się do powtórnego naładowania
- Oznaczenie symbolem selektywnej zbiórki baterii
- Oznaczenie symbolami chemicznymi dla baterii zawierających kadm lub ołów powyżej określonych poziomów
- Kod QR zapewniający dostęp do cyfrowego paszportu baterii (dla baterii LMT, przemysłowych powyżej 2 kWh i do pojazdów elektrycznych)
Wymogi te mają na celu zapewnienie pełnej przejrzystości i ułatwienie świadomych decyzji zakupowych dla konsumentów oraz właściwego postępowania z zużytymi bateriami.
Cele Zbiórki i Recyklingu Zużytych Baterii
Rozporządzenie 2023/1542 ustanawia ambitne cele w zakresie zbiórki i recyklingu zużytych baterii, promując gospodarkę o obiegu zamkniętym i odzyskiwanie cennych surowców.
Zbiórka Zużytych Baterii Przenośnych
Do końca 2027 r. należy osiągnąć co najmniej 63% poziom zbiórki zużytych baterii przenośnych, a do końca 2030 r. – co najmniej 73%.
Zbiórka Zużytych Baterii LMT
Dla zużytych baterii z lekkich środków transportu (LMT) cel zbiórki wynosi co najmniej 51% do końca 2028 r. i co najmniej 61% do końca 2031 r.
Cele Wydajności Recyklingu
W zakresie wydajności recyklingu, rozporządzenie ustanawia następujące cele:
- Do końca 2025 r.:
- 75% dla baterii kwasowo-ołowiowych
- 65% dla baterii litowych
- 80% dla baterii niklowo-kadmowych
- 50% dla innych zużytych baterii
- Do końca 2030 r.:
- 80% dla baterii kwasowo-ołowiowych
- 70% dla baterii litowych
Odzyskiwanie Materiałów
Rozporządzenie nakłada również ambitne cele w zakresie odzyskiwania cennych materiałów z procesu recyklingu baterii:
- Do końca 2027 r.:
- 90% dla kobaltu, miedzi, ołowiu i niklu
- 50% dla litu
- Do końca 2031 r.:
- 95% dla kobaltu, miedzi, ołowiu i niklu
- 80% dla litu
Osiągnięcie tych celów ma kluczowe znaczenie dla promowania gospodarki o obiegu zamkniętym i zmniejszenia zależności UE od importu surowców krytycznych.
Perspektywy dla Unijnego Rynku Baterii
Wprowadzenie rozporządzenia 2023/1542 ma daleko idące konsekwencje dla unijnego rynku baterii. Z jednej strony, nowe wymogi i obowiązki nakładają znaczne obciążenia na producentów, importerów i dystrybutorów baterii, wymagając od nich wdrożenia zmian w procesach produkcyjnych, łańcuchach dostaw i systemach zarządzania.
Jednak z drugiej strony, nowe przepisy stwarzają szansę na rozwój innowacyjnych technologii i modeli biznesowych, ukierunkowanych na zrównoważony rozwój i gospodarkę o obiegu zamkniętym. Może to przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności unijnego sektora baterii na arenie międzynarodowej.
Ponadto, promowanie odzyskiwania cennych surowców z zużytych baterii może zmniejszyć zależność UE od importu tych materiałów z państw trzecich, co ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa dostaw i niezależności gospodarczej Unii.
Wyzwania i Obawy Związane z Nową Regulacją
Pomimo licznych potencjalnych korzyści, wprowadzenie rozporządzenia 2023/ 1542 rodzi również pewne wyzwania i obawy wśród różnych interesariuszy.
Niektórzy producenci baterii mogą postrzegać nowe wymogi jako zbyt restrykcyjne i kosztowne, co może wpłynąć na ich konkurencyjność na rynku globalnym. Istnieją również obawy dotyczące potencjalnych niedoborów niektórych surowców krytycznych, takich jak lit czy kobalt, które mogą utrudnić spełnienie wymogów dotyczących zawartości materiałów z recyklingu.
Ponadto, wdrożenie nowych systemów, takich jak cyfrowy paszport baterii, może wymagać znacznych inwestycji i zmian w procesach biznesowych, co może stanowić wyzwanie, zwłaszcza dla mniejszych firm.
Kolejną kwestią jest zapewnienie skutecznych mechanizmów egzekwowania nowych przepisów oraz monitorowania ich przestrzegania przez podmioty gospodarcze. Może to wymagać zwiększonych nakładów na działania nadzorcze i kontrolne ze strony organów administracji publicznej.
Wreszcie, istnieje potrzeba edukacji i podnoszenia świadomości konsumentów na temat nowych wymogów dotyczących baterii, co może mieć wpływ na ich decyzje zakupowe i sposób postępowania z zużytymi bateriami.
Etapy Wdrażania Nowych Przepisów
Warto zauważyć, że nowe przepisy zawarte w rozporządzeniu 2023/1542 będą wdrażane stopniowo, zgodnie z określonymi terminami. Niektóre wymogi, takie jak obowiązek znakowania baterii symbolem selektywnej zbiórki, zaczną obowiązywać już od 18 sierpnia 2025 r.
Inne, bardziej złożone wymogi, jak obliczanie i deklarowanie śladu węglowego czy spełnianie progów zawartości materiałów z recyklingu, będą wprowadzane w różnych terminach, począwszy od 2025 r., aż do 2036 r.
Ten stopniowy proces wdrażania ma na celu umożliwienie podmiotom gospodarczym dostosowanie się do nowych regulacji oraz zapewnienie płynnego przejścia na nowe standardy.
Rola Komisji Europejskiej i Państw Członkowskich
Komisja Europejska odgrywa kluczową rolę w skutecznym wdrożeniu i egzekwowaniu nowych przepisów dotyczących baterii. Będzie ona odpowiedzialna za opracowanie aktów wykonawczych i delegowanych, precyzujących szczegółowe wymogi i procedury związane z różnymi aspektami rozporządzenia.
Ponadto, Komisja będzie monitorować postępy we wdrażaniu nowych regulacji oraz dokonywać ich okresowych przeglądów i aktualizacji, w oparciu o najnowsze dane i postęp naukowo-techniczny.
Z kolei na państwach członkowskich UE spoczywać będzie obowiązek transpozycji niektórych aspektów rozporządzenia do prawa krajowego, takich jak wyznaczenie właściwych organów nadzorczych oraz ustanowienie systemów kar za nieprzestrzeganie nowych przepisów.
Ścisła współpraca między Komisją Europejską, państwami członkowskimi oraz zaangażowanie wszystkich interesariuszy będzie miało kluczowe znaczenie dla skutecznego wdrożenia nowych regulacji dotyczących baterii w całej Unii Europejskiej.